70. wystawa w Galerii Jednej Książki – Janusz Leśniak
W piątek 10 maja 2019 w GALERII JEDNEJ KSIĄŻKI
w Bibliotece Głównej ASP otwarta została wystawa
Janusza Leśniaka – Przekaz
Janusz Leśniak
PRZEKAZ
Z przyjemnością przyjąłem zaproszenie do zaprezentowania swojej twórczości fotograficznej w Galerii Jednej Książki w Bibliotece Głównej Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Skromność miejsca przeznaczonego na ekspozycję rekompensowana jest wyraźną obecnością genius loci. Istotą jest myśl pokoleń, które zostawiły tu swoje ślady.
Praca, która powstała na tę wystawę istnieje tylko w jednym egzemplarzu i tak zostanie. Zawiera w sobie domniemany wizerunek egipskiego boga Thota, który patronował ludziom nauki i sztuki. Thot przekazał człowiekowi pierwsze pismo – hieroglify.
Nie ukrywam, że Leonardo da Vinci sprowokował mnie formą człowieka witruwiańskiego do dodania mu ruchu. Kilka lat temu, w krajobrazie, wykonałem serię fotografii z dodanym czasem, inspirowanymi tą ikoną.
840 fotografii magicznego Paryża jest zawartych w książce “Atget Paris”, która wiruje w mandalicznym tańcu. Aby nie uszkodzić egzemplarza formowałem go dłuższy czas dla uzyskania pamięci kształtu.
Czwarty fragment pracy stanowi wizję, która jest związana z pamięcią, gdzie synapsy łączą neurony piramidowe.
Współczesna nauka operuje pojęciami, które były jej do niedawna obce i bardziej właściwe mistycyzmowi. Takich określeń jak iluminacja, objawienie, olśnienie czy natchnienie używają w swoich rozprawach naukowych m.in. najwięksi – tacy jak Roger Penrose czy David Bohm, twórca “Ukrytego porządku”.
W twórczości artystycznej można sięgnąć do platońskiego świata idei, aby przenieść jedną z nich do świata materii. Uruchamia się wtedy pamięć sensoryczna (ultrakrótka), która trwa nie dłużej niż pół sekundy. Aby nie nastąpiła “ucieczka myśli”, trzeba ją przenieść do pamięci roboczej, do znajdującego się tam szkicownika wzrokowo-przestrzennego, gdzie następuje analiza i interpretacja a następnie skierować do pamięci długotrwałej.
Opis ten jest nie tylko próbą pokazania schematu konstrukcji, lecz uproszczonym obrazem przebiegu myśli od początkowej inspiracji do materialnego przedstawienia.
Praxis wskazuje, że twórczość nie ma celu, istnieją tylko kolejne jej etapy, a prawdziwym celem jest Droga.
Janusz Leśniak PRZEKAZ wernisaż 10 maja 2019 godzina 12:00
Biogram
Janusz Leśniak, ur. w 1947 w Krakowie. Znany jako autor zdjęć ze swoim cieniem, nazywanych leśniakami. Pierwsza taka fotografia powstała w 1964. W jego dorobku artystycznym ta twórczość jest najobszerniejsza i najbardziej znacząca. W telewizji zajmował się reportażem. Brał udział w kilkumiesięcznej wyprawie naukowej do Afryki. W 1987 prezentował na uczelniach i galeriach Kanady polską fotografię. Ogrody Pendereckich w Lusławicach były miejscem powstawania leśniaków w 1995 i 2011. W ogrodzie wsi Gwoździec n/Dunajcem zrobił zdjęcia dla Polaroid Collection w Cambridge USA. W 2012 rozpoczął w ogrodach paryskich projekt Hommage Eugène Atget. W Barcelonie w 2014 wykonał cykl leśniaków i mandali hiszpańskich. W ostatnim czasie najwięcej fotografii powstaje w Krakowie. Autorskie animacje filmowe mają źródło w jego fotografii – podstawowym tworzywie tych wizualizacji. Autorami muzyki do nich są m.in. Michał Lorenc i Steve Roach. Aktualnie realizuje leśniaki: Ukryty Porządek – Hidden Order. Członek ZPAF od 1977, dypl. nr 475. Brał udział w wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych w kraju i za granicą. Mieszka i pracuje w Krakowie.
Prace w zbiorach:
- Museum of Modern Art MoMA New York
- Museum of Fine Arts Houston
- Bibliothéque nationale de France Paris
- Auer Photo Collection, Hermance/Geneve
- Polaroid Collection Cambridge USA
- New Orleans Museum of Art NOMA New Orleans
- The Kharkiv Art Museum, Kharkiv
- Canadian Museum of Civilization Gatineau/Ottawa
- Muzeum Historii Fotografii w Krakowie
- Muzeum Sztuki w Łodzi
- Muzeum Narodowe w Krakowie
- Muzeum Narodowe we Wrocławiu
- Muzeum Historyczne m. Krakowa
- Biblioteka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie
- Biblioteka Jagiellońska w Krakowie
- Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, Częstochowa
- Uniwersytet Ekonomiczny, Kolekcja GAP w Krakowie
- Muzeum Częstochowskie, Częstochowa
- Kolekcje prywatne i inne zbiory w Polsce i za granicą
Jadwiga Wielgut-Walczak
DROGA WŚRÓD KSIĄG
Stało się. Blade listopadowe przedpołudnie w którymś momencie rozświetlone zostało ukośnymi o tej porze roku promieniami słońca. W jednej chwili spokojny, „zwyczajny” tok trwającego już jakiś czas spotkania uległ całkowitej przemianie. Bez słów, pośpiechu, nerwowości, nagle stało się jasne, że teraz przede wszystkim nie należy przeszkadzać.
Tamte chwile możliwości obserwowania skupionej pracy artysty na długo zapadają w pamięć. Wykonana wówczas fotografia cienia na regale z książkami w Bibliotece ASP przy ul. Smoleńsk w Krakowie, zamieszczona na okładce do katalogu, zapowiada wystawę Janusza Leśniaka w Galerii Jednej Książki.
W którym kierunku nas ona poprowadzi? Odpowiadając na zaproszenie galerii poświęconej idei i sztuce książki – w jakim miejscu zatrzyma się, na co wskaże, co uchwyci i podkreśli obiektyw wybitnego artysty fotografika, którego twórczość od lat budzi podziw i przyciąga uwagę pięknem oryginalnych realizacji, wypływających w równym stopniu z głębokich przemyśleń i medytacji, co podszeptów niczym nieograniczonej wyobraźni, pozwalającej wędrować z własnym cieniem, a formę mandali, odwzorowującą harmonię wszechświata, uczynić własną drogą poszukiwań.
Starannie skomponowana całość Przekazu (taki tytuł nosi wystawa), zawarta została w czterech nowych, niezwykłych fotografiach-mandalach. Ich materialnym podłożem stała się tym razem, zamiast dotychczasowego papieru – tkanina, wypełniająca wertykalną przestrzeń ekspozycyjną galerii. Niesione nią jeden po drugim obrazy można odczytać jako rodzaj symbolicznej podróży, przebytej przez autora wzdłuż drogi rozwoju ludzkiego umysłu i ducha, w odwiecznym pragnieniu poznania porządku świata i niemniej silnym dążeniu do kształtowania zdolności wyrażania swoich odkryć.
Obrazy, pierwszy i czwarty, a zwłaszcza ten ostatni, kierują uwagę w stronę problematyki natury ogólnej, sytuując twórczy dorobek człowieka na styku pierwiastka boskiego i ziemskiego (przy całej umowności tych określeń). Dowodzą, że pełnia wymiaru artystycznego dzieła możliwa jest do osiągnięcia wtedy, gdy ludzka kreacja dotyka i czerpie z obu wymiarów, potrafi je w swoich dążeniach połączyć. Pomiędzy mitycznym momentem przekazania ludziom pisma przez egipskiego boga Thota, pokazanym na fotografii pierwszej a wynikami współczesnych badań nad neuronowymi połączeniami w mózgu człowieka, zwiastującymi nierozpoznane jeszcze możliwości jego rozwoju (na fotografii czwartej, ostatniej) – są jeszcze tylko dwa przystanki. To najpierw mandala stworzona w oparciu o jeden z najsłynniejszych rysunków świata, jakim jest Człowiek witruwiański Leonarda da Vinci; wyraz hołdu dla geniuszu renesansowego giganta: artysty, uczonego i projektanta, składany w pięćsetną, mijającą w tym roku rocznicę jego śmierci. Chwilę potem, zataczając krąg mandali trzeciej, Janusz Leśniak przypomina nam – jakże by mogło być inaczej? – o wyżynach artyzmu sztuki fotograficznej. Do wykonania obrazu rozchylonych promieniście i biegnących po kole kartek, posłużył kilkusetstronicowy, miękko (lecz trwale) oprawiony, zbiór fotografii Eugène Atget’a, francuskiego mistrza ujęć Paryża z drugiej połowy XIX i pierwszych dekad XX wieku[1].
Te osobiste wybory autora wystawy, znaczone przystankami cienia wędrującego w ślad za ślizgającym się promieniem światła, za gestem ręki sięgającej po tom, rozdział, zarysowaną kartę, fotograficzny dokument – wydają się odnajdywać i budować przestrzeń wspólną dla wszystkich sztuk i nauk, wyrażać najgłębsze potrzeby ludzkiego umysłu, w jego naprzemiennych stanach skupienia i marzenia[2]. Są one od dawna, a może od zawsze, bardzo bliskie artyście, obecne na drodze twórczej. Jej dzisiejszy fragment, przebyty wśród ksiąg, także na to wskazuje. Pozwala przy tym dodatkowo, takie mam przekonanie, odwołać się i nawiązać do najpiękniejszego wzorca biblioteki, jaki po dziś dzień funkcjonuje w naszej świadomości: do świątyni wiedzy w starożytnej Aleksandrii, miejsca kontemplacji, spotkań, dyskusji i niewyczerpanego źródła inspiracji.
Źródło to ciągle jest żywe. Ostatnia z czterech fotograficznych mandali Przekazu Janusza Leśniaka, dźwięcząca prawdziwie niebiańską symfonią barw, wychylona jest w przyszłość.
[1] Atget Paris, Paris 1992, Edition Hazan; publikacja reprodukuje 840 fotografii Eugène Atget’a (1857-1927).
[2] Pojęciu skupienia i marzenia, jako szczególnie ważnemu w dziedzinie estetyki, poświęcił swój piękny osobny esej Władysław Tatarkiewicz – zob.: Skupienie i marzenie. Studia z zakresu estetyki, Kraków 1951, Wydawnictwo M. Kot, s. 71-82.
Autorami zdjęć z wernisażu są: Daniel Leśniak i Przemysław Stelęgowski