Adam Wodnicki. Sztuka przekładu Księga pytań Edmonda Jabèsa

Na białej płaszczyźnie kartki pojawiają się znaki. Skąd przychodzą? Z jakiej przestrzeni? Z czego się rodzą? Z nic/z/ego. Z milczącej nicości. Z pierwotnego chaosu. Rzędy liter, formujących się w słowa, wyrażenia, zdania, akapity, rozdziały. W księgi wreszcie. Ksiąg jest siedem. Jak siedem, stworzonych ręką demiurga, światów. Wyprowadzone z niebytu słowa uformowały Księgę pytań Edmonda Jabèsa, dzieło ostentacyjnie niepodobne do niczego, co można znaleźć na półkach z napisem „literatura”.  Tym, co może najpierw rzuca się w oczy jest jego porywająca, acz przemyślana odwaga w przekraczaniu tradycyjnych gatunków i rodzajów literackich. Taka wywrotowa strategia miała jeden cel: urzeczywistnić niemożliwy ideał –  Księgę. A zatem siedem ksiąg słów, w których samotność i niepokój. Jabès obraca je w palcach z czułością, z jaką jubiler dotyka drogocennych kamieni. Bada ich wyporność, obserwuje, jak wiele rzeczywistości są w stanie unieść. Język z trudem nazywa doświadczenie, a trudności mnożą się, gdy idzie o ewokacje czasu przeszłego, a zwłaszcza: przeszłego, boleśnie dokonanego. Jabès, kairski Żyd, wygnaniec, miał przecież dojmującą świadomość, że za jego plecami stoją umarli. Jak zmieścić w słowach dym? Wszystkie siedem tomów Księgi pytań przetłumaczył kongenialnie Adam Wodnicki. Ponad dwadzieścia lat zmagań z oporem materii. Jego przekład, to prawdziwe święto języka. Miarą znakomitości tłumaczenia jest wrażenie z jednej strony: naturalności, z drugiej: konieczności translatorskich propozycji. Ustawienie głosu i tonacji jest niezwykłe; szybko zapominamy, że mamy przed sobą przekład. Wszelako Adam Wodnicki dokonał czegoś więcej: przełożył nie tylko słowa, ale też wymowną ciszę interlinii. W jego tłumaczeniu zachowała się ta osobliwa aura okamieniałej rozpaczy i ciemnej eschatologii, przenikających dzieło Jabèsa.
Księga pytań nie otwiera się łatwo. Powoli i uparcie szuka swojego czytelnika. Lektura jej wieloznacznych, zagadkowych pasaży przypomina słuchanie wymagającej muzyki. Tu nie wystarczy jedno podejście, wciąż trzeba zaczynać od nowa. Czytanie wymaga nadzwyczajnego skupienia. I cierpliwości. Ale wynagradza hojnie. Pozwala fizycznie nieomal poczuć opór słów, upór słów. Ich ciemne wirowanie,  niemy balet wokół milczącej pustki.

Dariusz Czaja

Spis obiektów:

Książki

Jabès, Edmond (1912-1991), Księga Pytań:

I. Księga Pytań / Edmond Jabès ; posł. Jacques Derrida Edmond Jabès i pytania księgi”; przekł. Adam Wodnicki. Kraków : Wydawnictwo Austeria, 2004.

II. Księga Jukiela / Edmond Jabès ; przekł. Adam Wodnicki ; posł. Maurice Blanchot Księga Pytań ; przekł. Anna Wasilewska. Kraków: Wydawnictwo Austeria, 2004.

III. Powrót do Księgi / Edmond Jabès ; przekł. Adam Wodnicki ; posł. Ireneusz Kania Jabès, czyli o składaniu rozsypanego Tekstu. Kraków : Wydawnictwo Austeria, 2005.

IV. Jael / Edmond Jabès ; przekł. Adam Wodnicki. Kraków : Wydawnictwo Austeria, 2006.

V. Elja / Edmond Jabès ; przekł. Adam Wodnicki ; posł. Michał Paweł Markowski Strzaskane lustr słów. Kraków : Wydawnictwo Austeria, 2006.

VI. Aeli / Edmond Jabès ; posłowie Marcel Cohen Anamnezy ; przekł. Adam Wodnicki. Kraków: Wydawnictwo Austeria, 2006.

VII. ● (El, albo Ostatnia Księga) / Edmond Jabès ; przekł. Adam Wodnicki; posł. Piotr Matywiecki Koniec Genesis. Kraków : Wydawnictwo Austeria, 2007.

Projekty okładek

Jan Barcentewicz, okładka: Edmond Jabès, Księga pytań, t. I-VII

Plakaty

1. Mieczysław Górowski, Edmond Jabès „Księga pytań” w przekładzie Adama Wodnickiego, Wydawnictwo Austeria, 2004, offset, 97,5 x 67,5
2. Mieczysław Górowski, Edmond Jabès „Le Livre des Questions”, traduit en polonais par Adam Wodnicki, Wydawnictwo Austeria, 2004, offset, 97,5 x 67,5
3. Mieczysław Górowski, Edmond Jabès „Księga pytań” w przekładzie Adama Wodnickiego, Wydawnictwo Austeria, 2004, offset, 97 x 67,5
4. Mieczysław Górowski, Edmond Jabès „Le Livre des Questions”, traduit en polonais par Adam Wodnicki, Wydawnictwo Austeria, 2004, offset, 97 x 67,5
5. Władysław Pluta, Edmond Jabès: “Księga pytań”, przekład Adam Wodnicki, Wydawnictwo Austeria, [2005], offset, 98 x 68,5
6. Władysław Pluta, Edmond Jabès: „Le Livre des Questions”, traduit en polonais par Adam Wodnicki, Wydawnictwo Austeria, [2005], offset, 98 x 68,5